Miarkowanie korekt w przypadku nieprawidłowości związanych z postępowaniem o udzielenie zamówienia publicznego.
Niestety, beneficjenci realizujący projekty finansowane ze środków Unii Europejskiej bardzo często spotykają się z różnymi zarzutami instytucji pośredniczących (dalej IP) lub instytucji zarządzających (dalej IZ), związanymi z ewentualnymi nieprawidłowościami przy prowadzeniu postępowania o udzielenie zamówienia w ramach tzw. zasady konkurencyjności lub w ramach ustawy prawo zamówień publicznych z 29.01.2004 r. (Dz.U.2017.1579 t.j. z dnia 24 sierpnia 2017 r.) – dalej p.z.p.
Nie wdając się w dywagacje odnośnie zasadności stawianych beneficjentom zarzutów oraz faktycznego wpływu naruszenia na budżet Unii Europejskiej (rozumianego jako wyrządzona lub potencjalna szkoda w budżecie UE), konieczna jest refleksja nad kwestią miarkowania wymierzonych korekt finansowych.
Co można zaobserwować w postępowaniu większości IP lub IZ (w szczególności Urzędów Marszałkowskich), o ile w decyzjach o zwrocie całości lub części środków można znaleźć uzasadnienie wymierzenia korekty finansowej, to rzadkością jest analiza co do wysokości wymierzonej korekty. Zazwyczaj, jeżeli już znajdzie się jakaś wzmianka dotycząca zagadnienia miarkowania korekt finansowych, to i tak sprowadza się to do jednego zdania wskazującego na konieczność wymierzenia korekty w określonej wysokości.
Oczywiście, nie ma żadnego uzasadnienia prawnego dla sytuacji, w której IP lub IZ nie dokona dogłębnej analizy w tym zakresie. Mało tego, bezwzględnym obowiązkiem każdej IP lub IZ wymierzających korektę jest po pierwsze ustalenie, czy w związku z prowadzonym postępowaniem rzeczywiście doszło do naruszenia, następnie należy ustalić, czy naruszenie miało lub mogło mieć wpływ na budżet UE (czyli ustalić szkodę), a na końcu organ powinien dokonać ustalenia w zakresie wysokości szkody oraz możliwości miarkowania ewentualnej korekty.
W sposób wyraźny, na taki właśnie tryb postępowania wskazuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 roku ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 (Dz. U.UE.L.2013.347.320) – dalej rozporządzenie ogólne.
Zgodnie z art. 144 ust. 2 rozporządzenia ogólnego podejmując decyzję odnośnie do kwoty korekty na podstawie ust. 1, Komisja przestrzega zasady proporcjonalności, uwzględniając charakter i wagę nieprawidłowości oraz zakres i skutki finansowe defektów stwierdzonych w systemach zarządzania i kontroli danego programu operacyjnego.
Warto jednocześnie zwrócić uwagę na motyw 22 preambuły rozporządzenia ogólnego, zgodnie z którym:
„Dokonanie korekt finansowych powinno uwzględniać, z należytym poszanowaniem zasady proporcjonalności, poziom absorpcji i zewnętrzne czynniki przyczyniające się do nieosiągnięcia celów. Korekt finansowych nie należy dokonywać, jeżeli cele końcowe nie zostały osiągnięte z powodu wpływu czynników społeczno-gospodarczych lub środowiskowych, istotnych zmian warunków w gospodarce lub środowisku w danym państwie członkowskim, bądź z przyczyn wynikających z działania siły wyższej, mających poważny wpływ na realizację tych priorytetów. Wskaźników rezultatu nie należy uwzględniać do celów zawieszeń lub korekt finansowych.”
Do kwestii wysokości korekty finansowej oraz możliwości jej miarkowania odnoszą się również wyroki sądów powszechnych, sądów administracyjnych, jak również Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej „TSUE”).
M.in. w wyroku z dnia 21 września 2017 roku (sygn. akt: III SA/Gd 492/17) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku orzekł, że wysokość kwoty korekty finansowej zależy wyłącznie od charakteru, wagi oraz straty finansowej, poniesionej przez fundusz, przy czym ustalając wysokość korekty należy porównywać cechy indywidualne i specyficzne stwierdzonego naruszenia warunków udzielania pomocy z kryteriami uwzględnianymi przy ustalaniu taryfikatora, zaś wysokość tej korekty może być większa lub mniejsza właśnie z uwagi na te cechy nieprawidłowości.
Analiza treści niniejszego wyroku wskazuje na 2 istotne aspekty. Po pierwsze, w każdym przypadku należy ustalić wysokość korekty, biorąc pod uwagę wagę oraz charakter i okoliczności naruszenia. Po drugie, co zazwyczaj umyka IP lub IZ, taryfikator przy wymierzaniu korekty ma tak naprawdę znaczenie pomocnicze – nie jest zatem decydujący.
Analogiczne stanowisko zajął TSUE w orzeczeniu TSUE C 406/14.
Podobną opinię przedstawił również Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 30 maja 2014 roku (sygn. akt: III SA/Wr 908/13), w którym to stwierdził, że przy ustalaniu i nałożeniu korekty finansowej organy powinny rozważyć i wskazać, czy w danej sprawie zaistniały przesłanki (okoliczności) przemawiające za obniżeniem stawki maksymalnej i w jakim zakresie (w związku z tymi okolicznościami) stawka powinna zostać obniżona.
Co istotne, linia orzecznicza w tym zakresie jest jednolita, a zatem kwestia ta nie powinna budzić wątpliwości.
Podsumowując stwierdzić należy, że IP lub IZ wydając decyzję o zwrocie środków, bez wnikliwej analizy w zakresie miarkowania ewentualnych korekt finansowych, dopuszcza się istotnego naruszenia prawa wspólnotowego.
Paweł Sendrowski
radca prawny, wspólnik zarządzający w Wielkopolskiej Grupie Prawniczej
„Miarkowanie korekt w przypadku nieprawidłowości związanych z postępowaniem o udzielenie zamówienia publicznego” to nie jedyny artykuł tego autora. Sprawdź inne artykuły np.
