Na tle redakcji art. 143a ust. 1 pzp powstaje wątpliwość interpretacyjna, jak należy rozumieć zwrot „zamówienia na roboty budowlane, których termin wykonania jest dłuższy niż 12 miesięcy”. W piśmiennictwie istnieją różne koncepcje dot. rozumienia treści powyższego przepisu.
Z jednej strony dominuje przekonanie, że zasady zapłaty wynagrodzenia należnego wykonawcy, o którym mowa w art. 143a ust. 1, zamawiający może stosować także do zamówień na roboty budowlane, których termin wykonywania jest krótszy niż 12 miesięcy (tak m. in. Kołecki Mikołaj, Nowicki Józef Edmund, Prawo zamówień publicznych. Komentarz, wyd. IV).
Z drugiej strony omawiana regulacja nie będzie znajdowała zastosowania, jeśli umowa będzie obejmować roboty budowlane, których termin wykonania będzie krótszy niż 12 miesięcy, albo jeśli przedmiotem zamówienia będą dostawy lub usługi. (tak Skubiszak-Kalinowska Irena, Wiktorowska Ewa, Prawo zamówień publicznych. Komentarz aktualizowany 2019).
Należy przychylić się do pierwszego z prezentowanych stanowisk.
Nie można bowiem pominąć, że jedną z przesłanek wprowadzenia art. 143a do ustawy Prawo zamówień publicznych było wzmocnienie ochrony słusznych praw podwykonawców uczestniczących w procesie realizacji zamówień publicznych, w szczególności zapewnienia terminowej oraz pełnej wypłaty należnego im wynagrodzenia. Nadto, w uzasadnieniu do projektu ustawy nowelizującej położono istotny nacisk na konieczność ochrony podwykonawców. Ochrona ta powinna dotyczyć przede wszystkim stworzenia systemu gwarancji wypłaty należnego wynagrodzenia podwykonawcom za świadczenia wykonane w procesie realizacji zamówienia publicznego. (Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych, VII kadencja, druk sejm. nr 1179).
Tym samym, wobec braku jednoznaczności i wątpliwości interpretacyjnych co do treści art. 143a pzp, należy oprzeć się o wykładnię celowościową i uznać w tym przypadku jej prymat nad wykładnią literalną.
Przemawiają za tym ponadto następujące argumenty:
1) w uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej, która wprowadziła art. 143 a, zostało wyjaśnione, iż w celu określenia relacji zachodzących pomiędzy obecnie obowiązującym przepisem dotyczącym zaliczkowania w zamówieniach publicznych (art. 151a pzp) a przewidzianym w projekcie obowiązkiem zaliczkowania w określonych okolicznościach (art. 143a ust. 1 pkt 1 projektu), proponuje się, aby przewidziane uprawnienie zamawiającego do udzielania zaliczek stawało się obowiązkiem – w przypadku zamówień na roboty budowlane, których termin wykonania jest dłuższy niż 12 miesięcy.
Z kolei w przypadkach umów krótszym niż 12 miesięcy zamawiający może wprowadzić takie uprawnienie.
Można zatem na zasadzie podobnej analogii interpretować wprowadzenie art. 143a pzp, tzn. w sytuacji umów o roboty budowlane, których termin wykonania jest dłuższy niż 12 miesięcy, obligatoryjnym warunkiem zapłaty wynagrodzenia wykonawcy jest przedstawienie dowodów zapłaty wymagalnego wynagrodzenia podwykonawcom.
2) wątpliwości rozwiewa jednak treść art. 143d ust. 1 pkt 4 pzp, stanowiący, iż umowa o roboty budowlane zawiera w szczególności postanowienia dotyczące: zasad zapłaty wynagrodzenia wykonawcy, uwarunkowanej przedstawieniem przez niego dowodów potwierdzających zapłatę wymagalnego wynagrodzenia podwykonawcom lub dalszym podwykonawcom.
Artykuł stanowi wyraźnie, iż umowa o roboty budowlane „zawiera”, zatem ma charakter obligatoryjny. Jednocześnie mowa o każdej umowie o roboty budowlane, bez rozróżnienia okresu jej realizacji. Tym samym dotyczy umów o wszelakie roboty budowlane – trwające poniżej i powyżej 12 miesięcy.
Z powyższego wynika, że art. 143a pzp wyraźnie podkreślił wymóg przedkładania przez wykonawcę dowodu zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy, niemniej już w art. 143d pzp ustawodawca wskazał, że wynagrodzenie wykonawcy jest uwarunkowane przedstawieniem przez niego dowodów potwierdzających zapłatę wymagalnego wynagrodzenia podwykonawcom lub dalszym podwykonawcom. Art. 143a stanowi zatem swoiste doprecyzowanie, dopełnienie art. 143d pzp.
