Jak prawidłowo formułować warunki udziału w postępowaniu (kiedy warunek jest proporcjonalny)?
Jak stanowi art. 22 ust. 1a ustawy prawo zamówień publicznych z 29.01.2004 r. (Dz.U.2017.1579 t.j. z dnia 24 sierpnia 2017 r.) – dalej p.z.p., zamawiający określa warunki udziału w postępowaniu oraz wymagane od wykonawców środki dowodowe w sposób proporcjonalny do przedmiotu zamówienia oraz umożliwiający ocenę zdolności wykonawcy do należytego wykonania zamówienia, w szczególności wyrażając je jako minimalne poziomy zdolności.
W podobny sposób ustawodawca określa wymagania odnoszące się do formułowania warunków udziału w postępowaniu w zakresie tzw. zasady konkurencyjności. Zgodnie z podrozdział 6.5 pkt. 8 Wytycznych w zakresie kwalifikowalności wydatków w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności na lata 2014 – 2020 – dalej „Wytyczne” warunki udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia oraz opis sposobu dokonywania oceny ich spełniania określane są w sposób proporcjonalny do przedmiotu zamówienia, zapewniający uczciwą konkurencję i równego traktowania wykonawców. Jak stanowią dalej Wytyczne, nie można formułować warunków udziału w postępowaniu przewyższających wymagania wystarczające do należytego wykonania.
W związku z powyższym, zamawiający zarówno w ramach p.z.p., jak i w ramach zasady konkurencyjności formułując warunki udziału w postępowaniu powinien wziąć pod uwagę kilka czynników, takich jak:
- szacunkowa wartość zamówienia;
- jakie elementy składają się na przedmiot zamówienia, które z nich mają kluczowe znaczenie i czy formułowane warunki odnoszą się właśnie do tych kluczowych elementów przedmiotu zamówienia;
- specyfika i stopień złożoności zamówienia;
- charakterystyczne cechy zamówienia;
- zabezpieczenie interesu zamawiającego.
Odnosząc się do pierwszego czynnika (wartość zamówienia), w praktyce zamawiający starają się, aby wskazana w warunku udziału w postępowaniu wartość usługi, dostawy lub roboty budowlanej nie przekraczała wartości zamówienia. To jest oczywiście bezpieczne podejście i aprobowane przez instytucje kontrolujące proces udzielania zamówień (jak Urząd Zamówień Publicznych, Krajowa Izba Odwoławcza, czy instytucje pośredniczące lub zarządzające). Natomiast samo odniesienie się do wartości zamówienia jest niewystarczające, ponieważ najistotniejsza jest w tym wypadku analiza przedmiotu zamówienia. Jednak z drugiej strony nie zawsze sformułowanie warunku przewyższającego szacunkową wartość zamówienia uznane zostanie za działanie naruszające zasadę proporcjonalności. Ciekawe spojrzenie na tę kwestię przedstawiono w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 24 listopada 2015 roku (III SA/Lu 510/15), w którym to Sąd stwierdził, że (…) w realiach rozpoznawanej sprawy, pojęcie „proporcjonalności” o którym mowa w art. 22 ust. 4 p.z.p. nie może być interpretowane wąsko i sprowadzane jedynie do „korelacji”, rozumianej jako ścisła zależność pomiędzy wartością polisy OC a przedmiotem zamówienia, postrzeganym wyłącznie przez pryzmat jego wartości.”
Z punktu widzenia prawidłowości określania warunków udziału w postępowaniu w zakresie doświadczenia wykonawcy istotne wydaje się ustalenie, wykonanie ilu usług, dostaw czy robót budowlanych gwarantuje z jednej strony zabezpieczenie interesu zamawiającego, a z drugiej pozwala na spełnienie wymogu proporcjonalności tego warunku.
W aspekcie tych rozważań na uwagę zasługuje przede wszystkim wyrok Krajowej Izby Odwoławczej (KIO) z dnia 1 września 2009 roku (sygn. akt: KIO/UZP 1070/09) nie uwzględniający zarzutu odwołującego opisania przez zamawiającego warunku udziału w postępowaniu w sposób ograniczający konkurencję poprzez żądanie wykazania się przez wykonawcę realizacją co najmniej 3 dostaw sprzętu informatycznego. W orzeczeniu stwierdzono że doświadczenia zawodowego nie można zdobyć w realiach polskiego rynku przez wykonanie jednej prawidłowej dostawy. Doświadczenie zawodowe w każdej dziedzinie zdobywa się przez wielokrotne wykonywanie powtarzanych zamówień.
Podobnie wypowiedziała się KIO w wyroku z dnia 30 maja 2017 r. (KIO 1028/17), w którym to KIO stwierdziła, że co do zasady, doświadczenie wykonawcy związane jest z powtarzalnością realizowanych przez niego dostaw (usług, robót budowlanych). W konsekwencji nie sposób odmawiać zamawiającym prawa do określania liczby zamówień w wymaganej wysokości przedmiotowej, których wykonanie świadczyć będzie, w ich ocenie, o należytym przygotowaniu wykonawców do realizacji zamówienia określonej wielkości. Uprawnione jest bowiem zapatrywanie, że podmiot, który legitymuje się realizacją kilku świadczeń danego rodzaju na rzecz różnych zamawiających i w różnych okolicznościach faktycznych posiada większe doświadczenie niż ten, który incydentalnie zrealizował jedno zamówienie.
Na zakończenie nadmienię, że w utrwalonym w zamówieniach publicznych orzecznictwie podkreśla się, że zachowanie zasady uczciwej konkurencji nie oznacza dopuszczenia do zamówień wszystkich wykonawców. Przykładowo, w wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 6 maja 2009 roku (XII Ga 143/09) stwierdzono, że przepisy p.z.p. nie nakładają na zamawiającego obowiązku nabycia dostaw czy usług spośród oferowanych przez wszystkie podmioty na rynku.
Paweł Sendrowski
radca prawny, wspólnik zarządzający w Wielkopolskiej Grupie Prawniczej
Inne artykuły tego autora -> KLIKNIJ TU
Sprawdź program do obsługi postępowań krok po kroku E-Publiczny Doradca na www.e-publicznydoradca.pl i testuj go nawet przez 30 dni za darmo!