Zasadą w systemie zamówień publicznych jest jednokrotne wezwanie wykonawcy do uzupełnienia dokumentów. Istnieją od tej zasady wyjątki, jednakże są one niezmiernie rzadkie. Należy pamiętać, że odstąpienie od wskazanej zasady stanowi naruszenie podstawowych zasad udzielania zamówień publicznych.
Uzasadnienie:
W pierwszej kolejności, należy zauważyć, że zasada jednokrotnego wezwania do uzupełnienia wykonawców nie zostało zawarte w żadnym przepisie ustawy. Zgodnie z Uchwałą Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 15 lutego 2019 r. (KIO/KU 10/19) „Zasada jednokrotności wzywania do uzupełnienia dokumentów nie wynika wprost z przepisów p.z.p., jednak ponowne wezwanie – o ile poprzednie było jasne i precyzyjne – prowadzi do naruszenia podstawowych zasad udzielania zamówień publicznych, zasady równego traktowania wykonawców i uczciwej konkurencji, przy czym dla stwierdzenia naruszenia nie ma znaczenia, czy w danym postępowaniu stosuje się tzw. procedurę odwróconą. Zasada jednokrotności wezwania do uzupełnienia dokumentów ma przeciwdziałać wzywaniu „do skutku” wykonawcy”.
Z kolei zgodnie z oceną Krajowej Izby Odwoławczej „art. 26 ust. 3 p.z.p. nie wprowadza zasady jednokrotności, która wynika z orzecznictwa sądów powszechnych oraz Krajowej Izby Odwoławczej. Zasada ta nie może być mechanicznie stosowana do wszystkich stanów faktycznych. Wiodące znaczenie należy przypisywać zasadom wynikającym wprost z przepisów ustawy p.z.p., tj. zasady uczciwej konkurencji oraz równego traktowania wykonawców” (KIO/UZP 1102/08).
Ponadto zasada jednokrotnego wezwania do uzupełnienia dokumentów dotyczy nie tyle jednokrotności samego wezwania, co jednokrotności wezwania o uzupełnienie konkretnych treści w danej sprawie. Idealnym przykładem do wyjaśnienia tego jest JEDZ – dokument, który zawiera w sobie szereg różnych informacji dotyczących zdolności wykonawcy. Zgodnie z zasadą jednokrotnego wezwania zamawiający ma prawo wezwać wykonawcę raz dla każdego z elementów tego dokumentu. Co oznacza, że w praktyce może zdarzyć się sytuacja, w której zamawiający będzie wzywać wykonawcę kilkukrotnie do poprawienia JEDZ, za każdym razem do innej jego części składowej.
Jednym z najważniejszych wyjątków od stosowania w/w zasady jest wadliwość samego wezwania zamawiającego. Zgodnie z wyrokiem Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 19 kwietnia 2011 r. „zamawiający wzywając wykonawcę do uzupełnienia dokumentów, na podstawie art. 26 ust. 3 p.z.p., winien szczegółowo określić, jakie są podstawy prawne i faktyczne wezwania, wskazując jednocześnie, o jakie informacje ma zostać uzupełniona oferta. Jeżeli zamawiający wzywa wykonawcę do uzupełnienia dokumentów o określone informacje, to nic nie stoi na przeszkodzie powtórnego wezwania w zakresie innych informacji, nawet w zakresie tego samego dokumentu i tego samego warunku” (KIO 742/11). Jednakże biorąc pod uwagę stan faktyczny przedstawiony w pytaniu zdaniem opiniującego jest bardzo mało prawdopodobne, aby w tym wypadku można było powołać się na wadliwość wskazanego wezwania.
Jednakże należy pamiętać, że zamawiający zawsze ma możliwość wezwania do wyjaśnień wykonawcy, jeżeli przedłożone dokumenty są dla niego nie jasne. W przypadku procedury wyjaśnienia nie ma też limitu takich wezwań.
Kolejne uzupełnienie dokumentów a zmowa przetargowa.
W przypadku podejrzeń o tzw. zmowę przetargową, Zamawiający powinien udowodnić wszystkie okoliczności. Przedstawione dowody rzeczywiście powinny wzmocnić czujność zamawiającego, jednakże zgodnie z treścią art. 24 ust. 1 pkt 20) p.z.p. zamawiający jest zobowiązany udowodnić, że wykonawcy zawarli porozumienie mające na celu zakłócenie konkurencji między wykonawcami. Przedstawione argumenty (posiadanie innego doświadczenia przez najwyżej ocenionego wykonawcę, wiedza, że oba podmioty miały tego samego właściciela, ten sam adres działalności) zdecydowanie nie są wystarczającego do wykluczenia wykonawców z postępowania. Jednakże biorąc pod uwagę wiedzę zamawiającego koniecznym może być dokładniejsza weryfikacja powiązań kapitałowych pomiędzy wykonawcami.
Zgodnie zaś z art. 4 pkt 14 ustawy z 16.02.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. z 2015 r., poz. 184 ze zm.) przez grupę kapitałową rozumie się wszystkich przedsiębiorców, którzy są kontrolowani w sposób bezpośredni lub pośredni przez jednego przedsiębiorcę, w tym również tego przedsiębiorcę. Wedle tej definicji należy zauważyć, że nie dopuszczalna jest zarówno sytuacji kiedy zależność ta jest pośrednia, jak i bezpośrednia. O ile zgodnie z przedstawionym stanem faktycznym zależność bezpośrednia wydaje się mało prawdopodobna, to kwestia zależności pośredniej może wymagać dodatkowych wyjaśnień ze strony wykonawców.
Ponadto inną sugestią dla zamawiającego w takim wypadku jest ustalenie, czy w przypadku tych wykonawców już wcześniej nie zostało im udowodnione w innym postępowaniu zawarcie takiego porozumienia (por. KIO 1172/19).
Na zakończenie, w związku z podejrzeniem zawarcia przez wykonawców w/w porozumienia, naruszenie zasady jednokrotności wezwania wręcza dodatkowy argument drugiej stronie porozumienia. Jeżeli wykonawca (z najkorzystniejszą ofertą) uzupełni na wezwanie dokumenty to drugi z wykonawców może złożyć odwołania do Krajowej Izby Odwoławczej z uwagi, na to, że zamawiający wybrał wykonawcę, który nie potwierdził spełnienia warunku udziału w postępowaniu wskazując, że zastosowanie ponownego wezwania z art. 26 ust 3 p.z.p. było niezasadne.
Podsumowując, zasadą w systemie zamówień publicznych jest jednokrotne wezwanie wykonawcy do uzupełnienia dokumentów. Istnieją od tej zasady wyjątki, jednakże są one niezmiernie rzadkie. Należy pamiętać, że odstąpienie od wskazanej zasady stanowi naruszenie podstawowych zasad udzielania zamówień publicznych.
